Baş dönmesi, çocukluk çağında nadir, orta ve ileri yaşlarda daha sık görülen bir sağlık sorunudur. Kişinin kendi çevresindeki nesnelerin ya da kendisinin hareket ettiğini sanması şeklinde gerçekleşir. Farklı bir deyişle baş dönmesi, mekan oryantasyonunun bozulduğu, çevresindeki nesnelerin hareket hâlinde olduğunun sanılması durumudur. Sersemlik, sarhoşluk hissi, sallanma, zeminin hareket etmesi, kişinin kendisini boşlukta ya da hareket hâlinde hissetmesi olarak da tanımlanabilir.

Acil servise başvuran hastaların yaklaşık %25’inin şikayetleri arasında yer alan baş dönmesi ve dengesizlik, mutlaka sistemik muayene gerektirir. Baş dönmesi şikayeti anlık olabileceği gibi, gün içinde birden fazla kez ya da hareket ile artan nitelikte olabilir. Dengesiz olma hissi olarak da bilinen geçici baş dönmesi vakaları, çoğunlukla endişe edilecek bir duruma yol açmasa da uzun süre boyunca tekrarlayan baş dönmesi vakaları, nedeni araştırılması ve tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Baş dönmesi nedenleri açısından oldukça geniş bir yelpazede yer alır. Bu yüzden kişinin yaşamını olumsuz etkileyen, tekrarlayan, şiddetli, uzun süre ya da ani gelişen baş dönmesi şikayetleri için mutlaka hekime başvurulmalıdır.

Baş Dönmesi Nedir?

Baş dönmesi hemen hemen herkesin hayatında bir kez yaşadığı bir durum olmakla birlikte toplumda oldukça yaygın görülen bir rahatsızlıktır. Vücutta yer alan pek çok sisteme bağlı olarak oluşabilen baş dönmesi şikayeti, kişinin kendisinin ya da çevresindeki eşyaların döndüğünü sanmasına yol açan bir yanılsamadır. Kişinin yaşam kalitesini oldukça düşüren bu durum zaman zaman kişinin hareket dahi edememesine yol açar. Denge organları, vestibüler sistem, oküler sistem, proprioseptif sistem ve merkezi sinir sisteminden oluşur. Dengenin sağlanması için bilgilendirme, bilginin denge merkezi tarafından işlenmesi ve motor yanıt verilmesi gerekir. Farklı bir deyişle başın durumu, eklemler, kaslar ve iç organlardan gelen veriler, denge merkezi tarafından toplanır ve değerlendirilir. Merkeze gelen uyarılar tüm vücut kaslarına aktarılır ve gerektiğinde dengenin sağlanabilmesi için gerekli hareketler yapılır. Tüm bu süreç, kişinin farkına bile varmadığı küçük bir zaman diliminde gerçekleşir. Ancak bu sistemlerden herhangi birinde var olan rahatsızlık, kişinin denge problemi yaşamasına yol açar. Baş dönmesinin pek çok farklı nedeni olabilir. Bu yüzden baş dönmesi şikayeti ile doktora başvuran kişinin hikayesinin iyi alınması ve ayrıntılı muayene edilmesi önemlidir. Baş dönmesine eşlik eden baş ağrısı şikayetinde ise kişi bir an önce en yakın sağlık kurumuna başvurmalıdır.

Baş Dönmesi Neden Olur?

Baş dönmesi, nörolojik problemlerden kaynaklanabileceği gibi kulak ve kardiyolojik rahatsızlıkların neticesinde oluşabilir. Sıklıkla görülen baş dönmesi nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

• Santral Vertigo: Beyinden kaynaklı rahatsızlıkların sonucunda oluşan santral vertigo, vertigonun bir diğer çeşidi olan periferik vertigoya kıyasla daha ciddi hastalıkların belirtisidir. Santral vertigo, tüm vertigo türlerinin %25’ini oluşturur. Beyinde tümör varlığı, beyin kanaması, felç, anevrizma, beyin sapı enfarktüsü, ensefalit, beyin damarlarında oluşan yapısal bozukluklar, epileptik nöbetler, kafa travmaları ya da ilaç kullanımından kaynaklı olabilir. Ayrıca, migren, multiple skleroz (MS) ve otoimmün iç kulak hastalıklarından kaynaklanabilir. Şiddetli baş dönmesine ek olarak, baş ağrısı, uyuşma, konuşma bozuklukları, yutkunma bozukluğu ve çift görme gibi yakınmalara yol açar. Bilinç değişikliği olan hastalarda baş dönmesi, beyindeki denge merkezinden kaynaklı olabilir. Ayrıca beyin ya da beyin sapı kanamalarına bağlı olarak bilinç kaybı görülebilir. Santral vertigo acil müdahale gerektirir.

• Periferik Vertigo: İç ya da orta kulakta yer alan denge merkezinin etkilenmesine bağlı olarak oluşan periferik vertigo, beyin dışı nedenlerden kaynaklanır. Metabolik hastalıklardan, hipoglisemi, hipotiroidi, hipertiroidi ya da kas iskelet sisteminde var olan bir rahatsızlığa bağlı olarak görülebilir. Baş hareketleri yapıldığında çok şiddetli baş dönmesine yol açan periferik vertigo varlığında bulantı ve kusma gibi şikayetler de görülebilir. Periferik vertigo türleri arasında en sık rastlanılanı Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)’dir. Halk arasında kristal oynaması olarak da bilinen rahatsızlıkta kişi, yatakta sağa sola dönerken ya da sırtüstü yatarken baş dönmesi şikayetinden yakınır. Başın yukarı doğru kaldırılması, öne doğru eğilmek, başın ani olarak döndürülmesi de pozisyonel vertigo varlığında baş dönmesi hissine yol açar. Ayrıca geçirilen üst solunum yolu enfeksiyonu sonrasında oluşan nörit ve meniere hastalıklarının yanı sıra perilenfatik fistül de periferik vertigoya yol açabilir. Tanısı için Dix-Hallpike (DH) testi ve yan yatma testi uygulanır. DH testi sırasında kişi, oturur pozisyondayken aniden yatar pozisyona getirilir ve yaklaşık 20 saniye bekletildikten sonra tekrar oturur pozisyona getirilir, ardından göz hareketleri incelenir. Gerekli görüldüğünde test diğer taraf için tekrar edilir. Bu manevralar aracılığıyla tanı rahatlıkla koyulabilir.

• MS ve Miyelin Hastalıkları: Multiple Skleroz hastalığında kişinin beyin ve omuriliğinde bulunan sinirlerin miyelin kılıfları etkilenir. Kadınlarda daha sık görülen bu hastalık, ani baş dönmesi şikayetine yol açabilir. Özellikle ayağa kalkıldığında kişide baş dönmesi hissi oluşabilir.

• Beyin Tümörleri: Her yaşta ortaya çıkabilen beyin tümörü, iyi ya da kötü huylu olması fark etmeksizin baş dönmesine yol açabilir. Özellikle beyincik olarak bilinen bölgede oluşan tümör, baş dönmesi şikayetine yol açar.

• Metabolik Hastalıklar: Özellikle kalp ve karaciğere bağlı olarak görülen hastalıklar, tiroit problemleri, baş dönmesine yol açabilir. Ayrıca bazı ilaçların yan etkisi olarak da baş dönmesi oluşabilir. Kalp yetmezliği, ritim bozuklukları, kalk kapakçığı rahatsızlıkları, kan şekerindeki dengesizlik, tansiyon iniş çıkışları, diyabet ve sıvı elektrolit dengesinin sağlanamaması gibi nedenler de baş dönmesi şikayetine yol açan etkenler arasındadır.

• Enfeksiyon: Grip ve nezle gibi basit enfeksiyon türlerinde dahi baş dönmesi oluşabilir. Enfeksiyonun türüne göre baş dönmesinin şiddeti değişiklik gösterebilir.

• Travma: Geçirilen kazalarda başın darbe alması ya da kafanın sert bir cisme çarpması gibi nedenlerden dolayı oluşan travmalar, geçirildikten hemen sonra ya da üzerinden zaman geçtikten sonra kişide baş dönmesi şikayetine yol açabilir.

• Psikolojik Etkenler: Stres başta olmak üzere depresyon, anksiyete bozukluğu, panik atak gibi pek çok psikolojik rahatsızlığa bağlı olarak baş dönmesi şikayeti oluşabilir.

Baş Dönmesi Nasıl Tedavi Edilir?

Baş dönmesi ve dengesizlik şikayeti ile hekime başvurulduğunda doktor öncelikle kişinin ayrıntılı olarak öykünü dinler ve fizik muayene yapar. Baş dönmesi, kendi başına bir hastalık değil bir başka rahatsızlığın belirtisi olarak ortaya çıktığından altta yatan odağın tespit edilmesi son derece önemlidir. Baş dönmesine yol açan etkenin saptanması için gerektiğinde radyolojik görüntüleme ve laboratuvar testleri yapılabilir. Hastanın öyküsü göz önünde bulundurularak yapılan nörolojik muayenenin ardından hekim gerekli gördüğünde, BT ya da MR gibi görüntüleme yöntemlerini kullanarak hastanın beyin, beyincik, kulakta yer alan denge merkezi ve iç kulak yapılarını detaylı olarak inceleyebilir. Aynı şekilde kan tahlili ile enfeksiyon varlığının araştırılması, kan düzeylerinin kontrolü ve hormonal düzen araştırabilir. Baş dönmesine yol açan etken saptandıktan sonra baş dönmesi tedavisi, kişiye özel olarak düzenlenir.

Baş Dönmesi İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kişinin, mekan oryantasyonunun bozulmasına ve çevresindeki nesnelerin hareket ettiğini sanmasıyla oluşan baş dönmesi nörolojik bir hastalıktır. Santral vertigo, periferik vertigo ve diğer sebeplerden oluşan tüm baş dönmesi tiplerinin tanısı, nöroloji uzmanları ya da farklı bir deyişle nörologlar tarafından koyulur. Eğer baş dönmesinin sebebi, metabolik hastalıklardan kaynaklanıyorsa, öncelikle odak rahatsızlığın ortadan kaldırılması için multidisipliner bir yaklaşımla tedavi düzenlenir. Baş dönmesi şikayeti olan kişilerin sıklıkla sorduğu “Baş dönmesi için hangi doktora gidilir? veya “Baş dönmesine hangi bölüm bakar?” gibi sorular, bu şekilde yanıtlanabilir.

Eğer sizde ya da bir yakınınızda baş dönmesi şikayeti varsa vakit kaybetmeden sağlık taramalarınızı yaptırmayı ihmal etmeyin.

Önceki sayfaya geri dön